بیش از یک دهه از واگذاری نیروگاه‌ها در راستای فرآیند خصوصی‌سازی برخی نیروگاه‌ها در صنعت برق گذشت. کارشناسان معتقدند بسیاری از اهداف از پیش تعیین شده برای این طرح، محقق نشد.
افزایش رقابت در عرضه‌ی برق
در ابتدا تصور این بود که با ورود بخش خصوصی به حوزه تولید برق و شکل‌گیری بازار برق، صنعت برق شاهد ایجاد رقابت برای عرضه برق با هزینه کمتر و کیفیت بهتر خواهد بود؛ اما در عمل سازوکار خرید تضمینی و بهای آمادگی ثابت در بازار برق مانع از شکل‌گیری این رقابت شد.
در واقع در سازوکار فعلی بازار برق قابلیت خود برای کشف قیمت بهینه و به تبع آن رقابت در عرضه‌ی برق را ازدست داد.
2- شفاف شدن قیمت تمام شده عرضه برق و کاهش هزینه‌های دولت در بخش یارانه برق
با واگذاری تعدادی از نیروگاه‌های برق، بخشی از بدهی‌های دولت به بانک‌ها و سازمان‌ها و نهاد‌های عمومی غیردولتی پرداخت شد. بار مالی دولت از این جانب کاهش یافت؛ اما در یک نگاه کلان این اقدام هرگز به کاهش هزینه‌های دولت (به طور کلی) منجر نشد.
چراکه الزام وزارت نیرو به خرید برق از نیروگاه‌های خصوصی به قیمتی بالاتر از قیمت تکلیفی، نه تنها مانع شفاف شدن قیمت تمام شده عرضه برق شد، بلکه با تحمیل بار مالی بیشتر به وزارت نیرو به جهت الزام به خرید برق تولیدی نیروگاه‌های واگذار شده و نیز عدم انتقال بدهی این نیروگاه‌ها در زمان واگذاری به خریداران، افزایش هزینه‌های تولید برق این وزارتخانه و به طور کلی دولت را درپی داشت.
تفاوت قیمت خرید برق، از نیروگاه‌های واگذار شده و نیروگاه‌های دولتی بسیار قابل ملاحظه هستند.
مسائل و مشکلات قبل، حین و بعد از واگذاری نیروگاه‌ها
علاوه بر مسائلی که تاکنون مطرح، عواملی دیگری نیز وجود دارد که سبب شدن واگذاری نیروگاه‌های برق به نتایج مطلوب ختم نشود. این مسائل عبارتند از:
عدم تسویه بدهی‌های بانکی نیروگاه ها:
نیروگاه‌ها در سال ۹۷ بدهکار بودند. از این میزان حدود ۷ هزار میلیارد تومان بدهی تسهیلات مالی نیروگاه‌های واگذار شده اعم از اصل و فرع به تایید سازمان حسابرسی رسید. مقرر گردید با اخذ مصوبه هیات دولت به دولت منتقل شود که البته با پذیرش تهاتر بدهی اقساط واگذاری به سازمان خصوصی و طلب ناشی از فروش برق نیروگاه‌ها به وزارت نیرو این موضوع مرتفع گردید.
هزینه‌های انجام شده در نیروگاه ها:
با وجود واگذاری نیروگاه‌ها در سال‌های ۸۹، ۹۰ و ۹۱ مشاهده می‌شود که ساخت و تکمیل مراحل توسعه برخی از نیروگاه‌های مذکور همچنان ادامه دارد و نیروگاه به طور دائمی تحویل نشده است.
مغایرات در انتقال دارایی نیروگاه ها:
در واگذاری نیروگاه‌ها چه بصورت دارایی و چه در قالب شرکت، مغایرت‌هایی در انتقال دارایی‌ها مشاهده می‌شود که تاکنون تعیین تکلیف نشده است. برخی از این پرونده‌ها همچنان توسط سازمان بازرسی و نهاد‌های امنیتی در حال پیگیری است.
هزینه‌های پس از واگذاری:
قبل از واگذاری، هزینه‌های نیروگاهی در قالب هزینه بهای نیروی انسانی و هزینه‌های بهره برداری و نگهداری (O & M) خلاصه می‌شد که کمتر از ۹ تومان به ازاء هر کیلوواتساعت هزینه دربرداشت؛ اما پس از واگذاری، با فروش برق تولیدی نیروگاه این رقم به بیش از ۵۰ تومان به ازاء هر کیلووات ساعت افزایش یافت. بهره برداری نیروگاه‌ها به صورت تخصصی توسط وزارت نیرو انجام می‌شود، این مورد نیز منجر به افزایش هزینه‌های این وزارتخانه می‌شود.
مسائل و مشکلات ناشی از واگذاری نیروگاه‌ها با توجه به کمبود نقدینگی
همانطور که بیان شد وزارت نیرو همواره با مشکل کمبود نقدینگی مواجه بوده است. واگذاری نیروگاه‌های برق به شیوه‌ای که بیان شد با تزریق نقدینگی به صنعت برق به حل این مشکل کمک نکرد، بلکه پرداخت نکردن بهای برق نیروگاه‌ها موجب عدم تمایل بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌ها شد. (با استناد قانون سیاست‌های اصل ۴۴، سرمایه گذاری دولتی در تولید نیروگاه‌ها می‌بایست توسط بخش غیردولتی صورت پذیرد).
عدم توانایی صنعت برق در پرداخت مطالبات پیمانکاران و سازندگان تجهیزات، موجب نزدیکی به مرز ورشکستگی شرکت‌های مذکور شد. بعضاً زمینه‌های کاری خود را تغییر دادند که منجر به هدر رفتن سال‌ها تلاش وزارت نیرو در ایجاد و تقویت پیمانکاران و سازندگان تجهیزات برق شد.
از طرف دیگر به دلیل مدیریت غیربهینه و هزینه‌های بالای صنعت برق، درآمد‌های حاصله از محل فروش برق حتی پاسخگوی نیاز‌های جاری این صنعت نیز نیست؛ لذا عملاً سرمایه‌گذاری در توسعه شبکه انتقال و توزیع (برای پاسخگویی به افزایش تقاضای برق) و نیز سرمایه‌گذاری در اصلاح و بهینه سازی (برای افزایش راندمان و کاهش تلفات) با کندی پیش می‌رود.
پینوشت:
[۱]به دلیل محدودیت‌های فنی در ذخیره برق، تولید و مصرف برق به صورت همزمان انجام می‌شود. در چنین شرایطی پیش بینی نیاز مصرفی و پاسخگویی آنی به آن از لحاظ مدیریت و بهره برادری شبکه برق بسیار حائز اهمیت است.
بسیاری از نیروگاه‌ها به لحاظ فنی، امکان قرارگیری در مدار به صورت آنی را ندارند. آن‌ها از قبل برای بهره‌برداری آماده می‌شوند. بسیاری از نیروگاه‌ها به همین علت همیشه بایستی برای بهره برداری آماده باشند. به بهایی که برای این حالت نیروگاه‌ها پرداخت می‌شود، بهای آمادگی می‌‌گویند.
منبع:
برای اطلاع از اخبار روز در حوزه برق به اينجا مراجعه کنيد.