بازار جهانی انرژی‌های تجدید‌پذیر در سال‌های اخیر

آژانس بین المللی انرژی‌های تجدید‌پذیر (IRENA)، در آخرین گزارش‌هایش اعلام کرده است؛ مناقصات انرژی‌های تجدید‌پذیر در طی سال‌های اخیر به طور چشمگیری مورد توجه و اهمیت فعالان حوزه انرژی قرار گرفته‌اند. و حصول قیمت‌های رقابتی دلیل این توجه  می‌باشد.
حدود ۵۵ کشور در سال های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی  از مناقصه‌ها برای تامین برق تجدید‌پذیر استفاده کرده‌اند. همچنین تعداد کشورهایی که حداقل یک مناقصه برای تجدید‌پذیر‌ها تا پایان سال ۲۰۱۸ برگزار کرده‌اند، به ۱۰۶ کشور افزایش یافته است.
اکثر مناقصه‌های انرژی‌های تجدید‌پذیر‌ بر فناوری‌های بالغ و هزینه های رقابتی متمرکز هستند. در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی، حدود ۱۱۱ گیگاوات برق تجدید‌پذیر‌ از طریق مناقصه‌ها تولید شده‌‌اند. که فتوولتائیک‌ها بیش از نیمی از این مقدار و انرژی بادی بیش از یک سوم آن را به خود اختصاص داده‌اند.

دستیابی به قیمت‌های پایین در مناقصات انگیزه اصلی پذیرش

دستیابی به قیمت‌های پایین در مناقصات انگیزه اصلی پذیرش آن‌ها در سراسر جهان بوده است، قیمت مناقصات انرژی خورشیدی و بادی در یک دهه گذشته کاهش یافته است. به عنوان مثال قرارداد انرژی خورشیدی در سال ۲۰۱۶، با قیمت متوسط جهانی تقریبا ۸۳ دلار به ازای هر مگاوات ساعت، در مقایسه با میانگین قیمت ۲۵۰ دلار به ازای هر مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۰ بسته شد.
قیمت انرژی بادی نیز با سرعتی کندتر در این دوره کاهش یافته است. متوسط قیمت انرژی بادی در سال ۲۰۱۰، ۷۵ دلار به ازای هر مگاوات ساعت بود، که به ۵۰ دلار به ازای هر مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت.
طبق اعلام «ساتبا»، کاهش هزینه‌های فناوری در این دوره باعث شد تا سیاست‌گذاران در سراسر جهان مناقصه را به عنوان روشی برای تعیین قیمت تجدید‌پذیر در بازار در نظر بگیرند. این روند نزولی همچنان در سال ۲۰۱۷ ادامه یافت. در سال ۲۰۱۸، قیمت فتوولتائیک خورشیدی همچنان با افت کند همراه بود و در سال ۲۰۱۸ قیمت آن به ۵۶ دلار به ازای هر مگاوات ساعت رسید.
قیمت انرژی بادی نیز از ۴۳ دلار به ازای هر مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۷ افزایش یافت و به ۴۸ دلار به ازای هر مگاوات ساعت در سال ۲۰۱۸ رسید.
بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ میلادی، تقریبا نیمی از مناقصات فتوولتائیک خورشیدی در جنوب و شرق آسیا و اقیانوس آرام و تقریباً یک سوم در اروپا برگزار شد. کشور هند ۱۷ گیگاوات ظرفیت فتوولتائیک خورشیدی را با قیمت متوسط ۴۲,۳دلار به ازای هر مگاوات ساعت اختصاص داده است.

چین نیز در مجموع ۱۰ مناقصه، ۵ گیگاوات نیروگاه‌های فتوولتائیک خورشیدی را با میانگین قیمت ۶۴.۶ دلار به ازای هر مگاوات ساعت واگذار کرده است. فیلیپین پیشنهاد قیمت ۴۳.۹ دلار به ازای هر مگاوات ساعت برای ۵۰ مگاوات مناقصه دریافت کرده است. مصر (۲۷.۵ دلار به ازای هر مگاوات ساعت) و اردن (۲۸ دلار به ازای هر مگاوات ساعت) قیمت های رقابتی مشابهی به دست آوردند. در پایان سال ۲۰۱۹، کاهش بیشتر قیمت در مناقصه ۹۰۰ مگاواتی دبی (۱۶.۹دلار به ازای هر مگاوات ساعت) ثبت شد. در مناقصه ۱.۱۵ گیگاواتی پرتغال، بیش از نیمی از ظرفیت با حدود ۱۶.۵۴ دلار به ازای هر مگاوات ساعت واگذار شد.
برخی از تازه واردان به بازار مناقصات تجدید‌پذیر با قیمت‌های نسبتاً بالایی شروع به کار کردند. یونان اخیراً پس از سیاست خرید برق تضمینی به انجام مناقصات روی آورده است. تاکنون طی سه دوره مناقصه برگزار شده (علاوه بر مناقصه آزمایشی سال ۲۰۱۶)، میانگین قیمت‌ها از (۹۲ دلار به ازای هر مگاوات ساعت) برای مزرعه خورشیدی ۵۳ مگاواتی به (۷۰,۶ دلار به ازای هر مگاوات ساعت) برای ظرفیت ۱۴۳ مگاوات ظرف مدت دو سال کاهش یافته است.
مطابق آمار، تولید برق در مزارع خورشیدی بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹، حدود ۸۲ درصد کاهش یافته است. کاهش هزینه‌ها از سال ۲۰۱۰ عمدتاً به دلیل کاهش ۹۰ درصدی قیمت ماژول همراه با کاهش هزینه‌های بالانس سیستم بوده است.
مناقصات اخیر و توافقنامه‌های خرید برق نشان دهنده آن است که قیمت متوسط مزارع خورشیدی فتوولتائیک می‌تواند، برای پروژه‌هایی که در سال ۲۰۲۱ راه اندازی می شوند، به رقم ۰,۰۳۹ دلار به ازای کیلووات ساعت رسیده، که ۴۲ درصد کاهش نسبت به قیمت متوسط مناقصات درسال ۲۰۱۹ داشته و بیش از یک پنجم ارزان‌تر از نیروگاه حرارتی باسوخت ذغال سنگ است.
بیش از ۵۸۰ گیگاوات سیستم فتوولتائیک خورشیدی در جهان نصب شده است.
تا پایان سال ۲۰۱۹، بیش از ۵۸۰ گیگاوات سیستم فتوولتائیک خورشیدی در سراسر جهان نصب شده است. این رقم از سال ۲۰۱۰ رشد ۱۴ برابری این فناوری را نشان می دهد. حدود ۹۸ گیگاوات از سیستم‌های تازه نصب شده فقط در سال ۲۰۱۹ به بهره برداری رسیده است. این ظرفیت‌های جدید اضافه شده، بالاترین میزان در میان تمام فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر، طی سال‌های اخیر است.
این میزان رشد در سال ۲۰۱۹ با ادامه افزوده شدن ظرفیت های جدید در آسیا که حدود ۶۰ درصد از ظرفیت جدید بین المللی است، همراه بوده است. تحولات آسیا بواسطه چین، هند، ژاپن و کره شکل گرفته که در سال ۲۰۱۹، ۴۷,۵ گیگاوات ظرفیت فتوولتائیک جدید نصب کردند. همچنین ویتنام پس از نصب ۵.۶ گیگاوات فناوری فتوولتائیک در سال گذشته، به عنوان یک بازار مهم و جدید که به سمت بلوغ این فناوری حرکت می کند، در منطقه ظاهر شده است.
هرچند حجم ساخت و تولید بالا و همچنین میزان تجربه، نقش مهمی در دستیابی به هزینه‌های کم در تولید ماژول بازی می‌کنند، اما عمدتاً کاهش هزینه‌ها در حوزه فتوولتائیک، با بهینه‌سازی فرآیند تولید ماژول و افزایش بازده آن به‌واسطه ورود انواع سلول‌های خورشیدی با معماری و ساختار جدیدتر، مرتبط می‌باشد.
تجربه مناقصات اولیه، که موجب افزایش اعتماد به نفس توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران پروژه‌های بین المللی شده، به پایین آمدن قیمت‌ها در دوره‌های بعدی مناقصات کمک بسیاری کرده است.
تازگی و جدید بودن فرایند مناقصات، به عنوان ابزاری در توسعه و سرمایه‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر، تنها عنصر شکل‌دهنده ریسک در این حوزه نیست. ریسک عنصر مهمی است و فاکتور اصلی آن بطور واقعی یا پیش بینی شده، عمدتاً متناظر با چارچوب اقتصادی، سیاسی و سایر نهاد‌ها در یک کشور است.
همچنین میزان آمادگی و بلوغ بخش انرژی‌های تجدید‌پذیر نیز با میزان ریسک مرتبط بوده که نهایتا به طور کلی نتایج آن در قیمت‌های حاصل شده در مناقصات منعکس می‌شود.

اوضاع ایران چگونه است؟

طی سال‌های اخیر انرژی‌های تجدید‌پذیر مورد توجه قرار گرفته، به‌گونه‌ای که ظرفیت درحال بهره‌برداری نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشور تا پایان خرداد به ۸۳۱ مگاوات رسید و ۸۱۵ مگاوات نیروگاه تجدید پذیر نیز در حال احداث است، که درصورت احداث آنها ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر به بیش از ۱۰۰۰ مگاوات خواهد رسید.
پتانسیل‌های بالای انرژی‌های تجدیدپذیر همراه با رویکرد مثبت دولت موجب شده که اخیراً با رشد فزاینده این انرژی مواجه باشیم، انرژی که می‌تواند تأثیرات بسیاری را در صنعت برق ایران داشته باشد. طبق آخرین آمار ارائه شده از سوی «ساتبا» میزان برق تولید شده از منابع انرژی های تجدید پذیر، در تیرماه به رقم ۵۰۳۵ میلیون کیلووات ساعت رسید. که این میزان موجب کاهش تلفات ۶۵ مگاوات برق و جذب سرمایه گذاری غیر دولتی ۱۴۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال شد.

همچنین استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق در کشور از انتشار سه میلیون و ۴۱۷تن گاز گلخانه‌ای تا پایان تیرماه جلوگیری کردند. علاوه بر این استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تیرماه امسال صرفه جویی یک میلیون و ۱۰۸ هزار لیتری آب را به همراه داشت، علاوه بر این کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق در تیرماه ۴۶۸ میلیون کیلوات ساعت کاهش تلفات برق در شبکه را به همراه داشته است.
انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق صرفه جویی در مصرف سوخت‌های فسیلی به میزان ۱۴۳۰ معادل میلیون مترمکعب گاز طبیعی را در تیرماه محقق کرد.
مجموع ظرفیت انرژی خورشیدی کشور تا پایان تیرماه با ۶۴ نیروگاه به ۴۵ درصد رسیده و مجموع ظرفیت انرژی بادی کشور با داشتن ۲۰ نیروگاه بالغ بر۳۴درصد است.

منبع: ایسنا